Een bedevaart, ouder dan België, maar springlevend.
Scherpenheuvel, het bedevaartsoord
Niemand weet precies wanneer of hoe het begon. Zeker is dat op een scherpe heuvel tussen Diest en Zichem een eik stond die in de middeleeuwen voorwerp van verering was. Aan de schors werd geneeskundige kracht toegeschreven. Deze heidense verering werd verchristelijkt door een Mariabeeld aan de eik te hangen. De toeloop werd er jaren later zo groot dat er een houten kapel gebouwd werd, die 2 jaar later door een stenen werd vervangen. De huidige basiliek werd in 1627 ingewijd nadat men er 20 jaar aan gebouwd had.Zo werden Scherpenheuvel en de voet- en blarenprocessies erheen geboren
1809 of 1810, de start van een traditie
Het boek “Scherpenheuvel – Oord van Vrede” van de hand van A. Lantin, conservator van de schatkamer aldaar, vermeldt Boom bij de georganiseerde bedevaarten waarvan de begindatum met zekerheid gekend is, namelijk 1809. Echter “Bedevaart ofte Pelgrimaegie nae Scherpenheuvel ter eeren van onse lieve Vrouwe van Scherpenheuvel gestigt op den 1 sten Juny 1810” prijkt in betrekkelijk sierlijk handschrift op de eerste vergeelde en verfrommelde bladzijde van ons origineel stichtingsboek. Deze datum wordt door de broederschap aangenomen als stichtingsdatum.Het moest een bedevaart zijn met het DOEL “in processie te voet gaan naar het genadeoord van O.-L.-Vrouw van Scherpenheuvel”. In enkele “naervolgende Artiekelen” lezen we o.m. in artikel 7: “Alle broeders en zusters zullen niet allen gehouden zijn van met ons de reyse te doen nae Scherpenheuvel, maer zijnde van goeden meyninge met ons zullen zij evenwel deelagtig zijn van alle de gebeden dier op den weg ten dien eynden geschiede”. Bijna 200 jaar later gedenken de voetbedevaarders nog steeds alle overleden van de Broederschap tijdens de bedevaart. Artikel 11 is dan weer minder duidelijk. Lees even mee: “Hoopende ende wenschende dit stuk werkstellig te maeken en te houden zoo lang god Almagtig ons de kragten verleenen zal, hoopende daeren boven dat er naer ons getrouwe iveraars zullen gevonden worden onse alreeds begonste devotien zullen vermeerderen”. Dat was 1810.
Per 1 januari 1939 heeft kardinaal E.J.Van Roey de Broederschap canoniek (volgens kerkelijke wetten) bevestigd in de parochiekerk van O.-L.-Vrouw en St. Rochus te Boom. In 2000 werden de statuten een laatste maal geactualiseerd
Terug naar boven
Waarvan overleven wij?
De Broederschap kende in de loop der jaren voortdurende aangroei van haar ledental. In 1822 werd het 600e lid ingeschreven, in 1828 waren het er 1000 en in 1995 maar liefst 2257! Door overlijden, ontslagen, verhuisd, niet betaald,…tellen we heden nog zo'n 1300 leden. Alhoewel er destijds duidelijk werd gesteld dat onze voetbedevaart een lekenbedevaart is, heeft dit nooit belet dat de plaatselijke geestelijkheid meer dan gewone belangstelling toonde en ook effectief aan de voetbedevaart deelnam.Ons stichtingsboek uit 1810 vermeldt: “… twee stuyvers te betaelen voor Sinxen aan den boekhouder”. In 1939 lezen we in de nieuwe statuten artikel 1: ”De Broederschap staat open voor alle gelovigen mits jaarlijks 1 (één) frank te betalen rond sacramentsdag aan de(n) ieveraar(ster) der wijk”. Vervolgens streng maar rechtvaardig: “… wie gedurende vier jaar aan die verplichting zal te kort komen, wordt van den lijst geschrapt”. Nu, in 2008, kunnen we nog steeds beroep doen op 16 ijveraarsters en ijveraars die jaarlijks, bijna deur aan deur, lidgeld ophalen bij de leden. Vanaf 2011 wordt ook betaling via overschrijving mogelijk, zodat we de taak van onze ijveraars wat kunnen verlichten.
Tot voor jaren bedroeg het jaarlijks lidgeld amper 10 BFr, dan 20 BFr en 1 euro. Trouwe leden betalen heden graag 2 euro per jaar! Verder aanvaarden wij in dank enkele giften. Een belangrijke bron van inkomsten is ook de omhaling bij het vertrek van de voetbedevaart maar vooral die bij de terugkomst in de Boomse kerk, zondagavond. Daarmee dekken wij maximaal de uitgaven die de organisatie van dergelijk evenement meebrengt.
Terug naar boven
Met velen onderweg
Artikel 1 der “standregelen” in het stichtingsboek bepaalt: “In den eersten stellen wij vast dat er op den dag van heylig sacrament zal gedaen worde eene gesonge misse ter eeren van …”. Van 1810 tot en met 1961 ging de voetbedevaart door op en rond sacramentsdag, midden in de week. Een referendum onder de voetbedevaarders brengt de bedevaart naar het weekend; voor de eerste maal op zaterdag 2 en zondag 3 juni 1962 tijdens de 153ste bedevaart.Nog steeds stappen we naar Scherpenheuvel en terug, twee weken voor Sinksen. Niet minder dan 155 voetbedevaarders stapten dat eerste weekend mee op. Sindsdien zijn er “ups” en “downs” in het aantal deelnemers. Het jubileumjaar 1959 (150 jaar) telde 178 deelnemers, in 1967 waren er 100 deelnemers en in 1982 weer 208. Het welslagen van onze voetbedevaarten hangt echter niet af van het aantal deelnemers! Sinds 1956 gaan we via Rumst, Mechelen (halte H.Kruis-parochie, naast de landbouwschool) naar Bonheiden (verleden jaar nog P.C. De Krekel) over Keerbergen (P.C. Berk en Brem) naar Tremelo (Damiaanschool) en Aarschot (Sporthal). Verder door Rillaar, Scherpenheuvel-Station naar de basiliek. In totaal noteren we 104 km heen en terug.
Terug naar boven
Tijd voor enkele anekdotes
Ouderen herinneren het zich nog: onze “legendarische en indrukwekkende “ koets, getrokken door 3 paarden. Stoere verhalen over moedige bedevaarders die de paarden moesten helpen om de heuvels te overwinnen, over op hol geslagen of oververmoeide paarden, ze worden ook nu nog elk jaar door onze ervaren bedevaarders liederlijk verteld. Jongeren moeten deze unieke monumenten van de bedevaart missen, maar hebben in de plaats een comfortabele bus gekregen om even te verpozen. Onze “koets” wordt sinds 1972 voor het nageslacht bewaard in de grote wagenhal van het Openluchtmuseum in Bokrijk.Moet men niet een beetje gek zijn om gedurende 198 jaren, zonder onderbreking, een voetbedevaart over meer dan 100 km in te richten, ook tijdens de oorlogsjaren? Sterke verhalen zijn er genoeg. Zo tijdens de eerste wereldoorlog ’14-’18, toen de voetvoetbedevaarders tussen Rillaar en Scherpenheuvel nog zelf hun bagage moesten dragen.
Een essentieel onderdeel van de bedevaart is onze bedevaartmuziek gespeeld door onze voetbedevaarders-muzikanten. Ene oud-onderpastoor Coveliers liet ons originele en melodieuze liederen na, meezingers als het ware zoals daar zijn; “Alle dagen met behagen” en de klassieker “Welaan we gaan vertrekken”. Dit is ONS eigen liedrepertorium, waar onze Broederschap terecht prat kan op gaan. De maten van deze muziek maken de tocht een stuk aangenamer en daarom zijn we dringend op zoek naar gemotiveerde kandidaten om het huidig bestand van voetbedevaarders-muzikanten aan te vullen.
Terug naar boven
Heeft de bedevaart een toekomst?
In de 21ste eeuw met om en bij de 100 voetgangers één nacht en twee dagen zich in het uiterst drukke verkeer begeven, vergt een nauwgezette voorbereiding. Het huidig bestuur, bestaande uit prille vijfendertigers, krasse zeventigplussers en enkelen daar tussenin, neemt de dagelijkse leiding waar, organiseert de voetbedevaart en neemt er veelal nog zelf actief aan deel. Het bestuur wordt tijdens de bedevaartdagen omringd door een ploeg onbaatzuchtig technisch en verplegend personeel, evenals een eigen en betrouwbaar veiligheids- en estafetteteam. Tussen Boom en Scherpenheuvel kennen zij elk kruispunt, iedere dwarsstraat, elke omleiding en loodsen er de bedevaarders veilig doorheen. De inzet van de vele vrijwilligers sterkt ons in onze gedachte dat de bedevaart nooit zal verdwijnen, zeker niet nu de 200ste bedevaart in zicht is.We zijn nog 104 km verwijderd van onze 200ste jubileumvoetbedevaart op 16 en 17 mei 2009. En dan vieren we feest, want als dit geen reden is om een beetje trots te zijn! Maar eerst is er nog onze 199ste voetbedevaart dit jaar. Ga mee en proef onze unieke bedevaartsfeer! LUDO DE MEYER 13 maart 2008 / aangepast 2010
Terug naar boven